Bij de start van het nieuwe seizoen na ruim drie maanden heb ik eindelijk tijd om weer eens iets van mij laten horen.
In deze nieuwsbrief de volgende 'nieuwtjes' vanuit mijn atelier in De Wasserij:
een onverwachte expositie
nog één keer 'Over het naschilderen van meesterwerken'
nieuwe dingen maken
Een onverwachte expositie: sep-okt 2024
Het gebeurde in april, tijdens de Open Atelierroute 2024 in Maassluis. Een topweekend, veel bezoekers, veel boeiende ontmoetingen, veel lovende opmerkingen over mijn werk. Nu en dan controleerde ik mijn schoenen of ik er nog niet naast ging lopen. Opeens stond ik tegenover een aardige mevrouw die zich voorstelde als Weyna Kool van de Bibliotheek Westland in 's-Gravenzande. Of ik niet eens in haar bibliotheek wilde komen exposeren. Ik was verrast en vereerd, want deze bibliotheek bood twee prachtige lange lichte muren om de bibliotheekbezoekers iets van mijn werk te kunnen laten zien. Die kans kon ik niet laten liggen.
Na wat gepuzzel heb ik 24 werken kunnen selecteren die een redelijk samenhangend overzichtje bieden van wat ik in de loop der tijd heb gemaakt.
Aan de ene muur hangen werken die figuren in actie laten zien, waaronder een ode aan het ballet en aan Degas, een reeks kleine maar intense portretstudies en twee geschilderde commentaren op het overal rondom ons woekerende getuur op beeldschermpjes.
Aan de andere muur toon ik enkele naar het leven geschilderde modelstudies, een kleine giclée-print van een groot groepsportret en een grote portretstudie.
Daartussen hangen keurig ingelijst zes van mijn meest geslaagde zgn. ‘master-copies’, studies in olieverf, gemaakt naar werken van schilders die ik bewonder, onder wie natuurlijk ook Rembrandt van Rijn.
Het leek me aardig om deze originele versies eens te kunnen tonen in plaats van de digitale afbeeldingen in de voorgaande twee nieuwsbrieven.
Ten slotte
Een bibliotheek is vanzelfsprekend geen kunstgalerie. Maar deze bibliotheek biedt een ambiance waarin de tentoongestelde werken prachtig tot hun recht komen. Echt een bezoekje waard. De werken hangen hier puur om te bekijken en van te genieten.
Mocht u meer willen weten over een werk of een vraag hebben, neem dan gerust contact met mij op. En wie weet komen we elkaar tegen als ik zo nu en dan eens langskom in de Bibliotheek.
Locatie:
Bibliotheek Westland
Zandeveltplein 26
2692 's-Gravenzande
Open alle werkdagen van 10:00-17:00u
Op zaterdag van 10:00-13:00u.
Zondag gesloten.
Over het naschilderen van meesterwerken, slot
Zelfportret Joaquín Sorolla
De Spaanse schilder Joaquín Sororalla y Bastida (1863-1923) wordt onder kenners wel 'de Spaanse Sargent' genoemd en is zo mogelijk nog minder bekend bij het grote publiek dan Sargent zelf. Beide extreem getalenteerde kunstschilders hebben met elkaar gemeen dat zij zich een korte periode intensief met het opkomend impressionisme hebben beziggehouden en daarna ieder hun eigen stijl ontwikkelden, waarin elementen van het impressionisme te herkennen waren. Waar Sargent de meester was van het virtuoos, met 'bravura' penseelstreken geschilderde portret, geldt Sorolla als de meesterschilder die met eenzelfde 'bravura' techniek licht en kleur wist te vangen van met name Spanjaarden in allerlei aspecten van hun dagelijkse doen.
Hieronder een drietal voorbeelden van zijn werk, resp. Zeilen naaien (1896), Strandwandeling (1909) en Mijn vrouw en dochters in de tuin (1910) - werken waar je je ogen niet van af kunt houden (vergroot ze maar eens uit door erop te klikken).
Aan het maken van een studiekopie van deze werken heb ik mij nog niet gewaagd, maar onderstaand zelfportret van Sorolla uit 1904 vormde een mooie uitdaging om eens nader te bestuderen.
Aanleiding
De keuze om van dit werk een studie te maken deed ik in overleg met Martha, een schilder met talent voor portretten, tijdens een van onze privé schilderlessen, met de bedoeling om gezamenlijk door het schilderproces heen te werken.
Sorolla beeldt zichzelf hier af in zijn atelier in een beperkt aantal tamelijk gedempte kleuren, terwijl er een kalme plas diffuus licht van boven over zijn gezicht en schouders strijkt. Het gezicht is losjes, maar redelijk gedetailleerd uitgewerkt, de kleding en een aantal vlakken van de rest van de compositie zet hij neer in losse streken. De zelfbewuste en onderzoekende blik en de naar achteren gehouden rechterarm versterken de indruk alsof hij op het punt staat overeind te komen van een stoel, de arm verschaft de compositie een diagonaal die een mooie spanning teweegbrengt met de schuine onderzijde van het rechtsgeplaatste bruinrode vlak.
Werkwijze
Voor de studie werkte ik op een doek van 50x60 cm eerst met penseel een opzet uit in gebrande sienna (ik bracht geen uitgewerkte onderschildering of 'imprimatura' aan). Zodra ik vond dat de belangrijkste vlakken en hoeken op de juiste plaats stonden, begon ik aan de volgende fase, het van donker naar licht inschilderen van de toonwaarden in een zo goed mogelijke benadering van de kleur. Als ook daarin een punt was bereikt van als het ware een eerste onscherpe weergave van het onderwerp, kon ik beginnen aan het corrigeren en verfijnen van toonwaarden, tinten, overgangen tussen verschillende vlakken, daarbij goed bestuderend waar Sorolla dingen scherp detailleerde of juist bewust vaag liet.
Resultaat
De gelijkenis van het gezicht is niet onaardig, maar het contrast tussen een zacht diffuus licht over gezicht en schouders tegen een wat donkerder omgeving komt minder goed uit de verf en maakt het geheel wat vlak. Ik merkte dat ik het vooral lastig vond de juiste losheid te vinden in de penseelstreken in het jasje op de schouderpartij en de mouw - dat ziet er bij Sorolla toch net even iets ongedwongener uit. Het verschil in formaat haalt ook wel veel lucht uit de compositie, om het zo eens te zeggen, hij zit wat meer 'klem' tussen de zijkanten.
Leentjebuur spelen bij Degas
Edgar Degas (1834-1917) zou ooit gezegd hebben: "Geen enkele kunst was ooit minder spontaan dan de mijne. Wat ik doe is het resultaat van reflectie en van de studie van de grote meesters; van inspiratie, spontaniteit, temperament weet ik niets."
De uitspraak verraadt iets van de moeilijke persoon die hij was, men vond hem niet aardig, hij begon altijd te argumenteren en gedroeg zich controversieel. Hij geloofde dat kunstenaars geen persoonlijke relaties moesten hebben om hun objectieve kijk op hun onderwerpen te behouden.
Hoewel Degas doorgaans een impressionist wordt genoemd, is hij eerder te beschouwen als een realistisch schilder. Toch is zijn verwantschap met het impressionisme niet uit de lucht gegrepen: Degas was nauw bevriend met Edouard Manet, de organisator van de beruchte Salon des Refusés van 1863 waar de term 'impressionisme' ontstond en schilder van het daar tentoongestelde 'Le déjeuner sur l'herbe'
Bovendien valt Degas op door de vaak onconventionele keuzes in zijn composities, zijn geheel eigen werkwijze en zijn originele onderwerpkeuze. Waar Degas zich aanvankelijk richtte op portretten en historische taferelen, ging zijn voorliefde al gauw uit naar toen minder gebruikelijke onderwerpen als paardenrennen, ballet- en theatertaferelen en vrouwen bezig met hun toilet. Ook in die zin past hij geheel in de vernieuwende geest die in de kunstwereld heerste door de opkomst van het impressionisme. Hieronder enkele voorbeelden: Danseressen in blauw tijdens de pauze (1884/1885), Het Défilé, of Paarden rijdend voor de tribune (1866) resp. Vrouw in een badteil (1886).
Om zijn werkwijze te illustreren kijken we hieronder naar zijn schilderij A Cotton Office in New Orleans (1873).
Vooraf moeten we vaststellen dat Degas een scherp waarnemer én een voortreffelijk tekenaar was. Voor dit werk schetste Degas de mensen individueel en componeerde vervolgens het schilderij naar eigen goeddunken. Zijn toewijding aan realisme produceert een "snapshot" -effect ondanks de zorg die is besteed aan het plannen van het schilderij, en ondanks het chaotische, bijna willekeurige moment dat wordt afgebeeld (een benadering die Degas ook nauw verbond met de ontluikende impressionistische beweging) slaagt hij erin om alles met elkaar te verbinden via kleur: de witte strook in het midden van het beeld trekt het oog van links naar rechts en verenigt alle figuren in de ruimte. IJzersterk!
Aanleiding
Degas was dik bevriend met een Amerikaanse impressionistische kunstschilder, Mary Cassatt (1844-1926). Hun vriendschap was een bepaalde periode zo close, dat zij elkaar toestonden om in elkaars schilderijen verbeteringssuggesties aan te brengen.
Aanvankelijk was ik zeer getroffen door een portret dat Degas van Mary schilderde tussen 1880-1884 (maar dat zij jaren later zeer verafschuwde) en nam ik mij voor daar ooit een studie van te maken.
Ik was inmiddels echter bezig aan een portret van mijn eigen vaste model, Marjolein, en hoewel ik daarmee al een eind was gevorderd, kwam ik er niet uit hoe ik de achtergrond zou uitwerken.
Wel had ik al besloten dat de achtergrond kleur, beweging en contrast zou moeten bevatten, ik probeerde van alles uit op papier, maar ik kwam niet op het goede idee.
Werkwijze en resultaat
Totdat mij het portret van Mary te binnen schoot. Zo maakte ik van dit portret niet een mastercopy, maar 'leende' ik uitsluitend de achtergrond die ik gebruikte voor mijn eigen portret van Marjolein, waardoor het portret de dynamiek kreeg die ik zocht en die de indringende blik ondersteunde.
Nieuwe werken
Tijdens de afgelopen zomervakantie brachten wij een poosje door op Schouwen-Duiveland, een prachtig Zeeuws eiland waar wij op een schitterende zomerdag de Burghse Ringdag bijwoonden. Deze dag heet al vele jaren zo omdat de drieste Zeeuwen er een spannende traditie van hebben gemaakt om, in klederdracht, en in volle galop op een ongezadeld Zeeuws trekpaard, een kleine lans eindigend in een scherpe ronde punt door een over het pad gehangen metalen ringetje met een doorsnede variërend van 32 tot 26 mm te steken.
Indrukwekkend, kijk maar!
Op de een of andere manier werkte dit zo inspirerend dat ik aan het proberen ben hier een sculptuur aan te wijden. De eerste ideeschets is gemaakt, maar deugt nog niet erg. Er zal nog wel wat water naar de zee moeten stromen voordat dit gaat resulteren in een volwaardig beeld waarmee ik de bronsgieter weer eens kan opzoeken.
Ik houd u op de hoogte.
Tot de volgende nieuwsbrief!
Comments